Dokumentacja aplikacji webowej — co musi się w niej znaleźć?

Dokumentacja aplikacji webowej to jej kluczowy element, którego brak lub niska jakość może mieć poważne konsekwencje. Warto więc zadbać o to, aby była zgodna z najlepszymi praktykami. W niniejszym artykule przeanalizujemy, jakie informacje powinny znaleźć się w dokumentacji, aby można było ją uznać za kompletną i wartościową. Zapraszamy do lektury!

Czym jest dokumentacja aplikacji webowej?

Dokumentacja aplikacji webowej to zbiór informacji opisujących funkcje, działanie, konfigurację i użytkowanie danego oprogramowania.

Jest to swojego rodzaju instrukcja obsługi, która zawiera szczegółowe opisy procesu instalacji, interfejsów użytkownika, funkcji aplikacji, sposobów konfiguracji, wymagań systemowych oraz wskazówki dotyczące rozwiązywania problemów. 

Można wyróżnić dokumentację przeznaczoną dla użytkownika końcowego (m.in. instrukcję obsługi) oraz dokumentację techniczną aplikacji, pomagającą w jej modyfikacji, rozwoju bądź implementacji jej funkcjonalności w innej usłudze, np. za pomocą API.

Dlaczego prowadzenie dokumentacji aplikacji webowej jest istotne?

Prowadzenie odpowiedniej dokumentacji aplikacji webowej jest istotne z kilku powodów. Po pierwsze, umożliwia lepsze zrozumienie projektu i wszystkich jego zawiłości zarówno deweloperom, jak i testerom oraz użytkownikom końcowym. Ciężko oczekiwać od nich, aby wszystkiego domyślili się sami, nie popełniając żadnych błędów. Nawet jeśli w danym przypadku byłoby to możliwie, to bardziej czasochłonne rozwiązanie niż przeanalizowanie zebranych informacji. 

Korzystając z takiego dokumentu, deweloperzy mają od razu dostęp do szeregu wartościowych i pewnych informacji, co ułatwia im przyswojenie struktury aplikacji, ulepszanie jej i wprowadzanie niezbędnych poprawek. Jeśli do pracy nad oprogramowaniem zostanie przydzielona nowa osoba, nie będzie zagubiona i zdezorientowana, ponieważ będzie mogła szybko i skutecznie wdrożyć się w projekt, zapoznając się z jego dokumentacją.

Jeśli chodzi o użytek zewnętrzny, to ma ona fundamentalne znaczenie, jeśli chodzi o tworzenie aplikacji webowych (i innych), które będą korzystać z API opisywanej usługi. To również cenne źródło informacji dla bezpośrednich użytkowników oprogramowania, którzy chcą dowiedzieć się, jak działają poszczególne funkcjonalności lub szukają sposobu na rozwiązanie jakiegoś problemu technicznego. Dobrze przygotowana dokumentacja aplikacji webowej to skuteczny sposób na zmniejszenie ilości zapytań kierowanych do działu wsparcia i obsługi klienta. 

Należy również pamiętać o aspekcie zaufania użytkowników do produktu. Prawidłowa dokumentacja świadczy o trosce firmy o kompletność i jakość swojego oprogramowania, co może przyczynić się do budowania pozytywnego wizerunku marki.

Co powinna zawierać dokumentacja aplikacji webowej?

Wstępnie zasygnalizowaliśmy już, co składa się na typową dokumentację aplikacji webowej, ale teraz chcielibyśmy bardziej szczegółowo omówić jej elementy. Trzeba przy tym podkreślić, że to, co dokładnie znajdzie się w takim zbiorze informacji, zależy od okoliczności, w tym typu, funkcjonalności i rozmiaru aplikacji. 

Bardzo istotne jest także to, kto ma być odbiorcą dokumentacji i do czego ma ją wykorzystać. Jak wspomniano, odbiorcami mogą być na przykład użytkownicy końcowi, zewnętrzni deweloperzy, czy też wewnętrzny zespół. Nie ze wszystkimi grupami będziemy dzielić się takim samym zakresem informacji.

Wśród elementów, które często pojawiają się w różnego rodzaju dokumentacji aplikacji, można wymienić:

• ogólny opis — krótki przegląd celu, głównych funkcji i założeń aplikacji;
• instrukcje użytkownika — przewodniki dla końcowych użytkowników wyjaśniające działanie różnych funkcji i modułów aplikacji;
• dokumentację interfejsu API — szczegółowy opis endpointów, metod, parametrów żądań i odpowiedzi, jeśli aplikacja udostępnia API;
• architekturę systemu — opis wysokopoziomowej struktury aplikacji, użytych technologii, wzorców projektowych itp.;
• modele danych — opis schematów baz danych, relacji między nimi i tym podobnych;
• testy i instrukcje testowania — opis przypadków testowych, narzędzi i procedur. Dzięki temu testowanie aplikacji webowych, czyli działanie niezwykle istotne dla bezpieczeństwa i wydajności oprogramowania, będzie szybsze i skuteczniejsze;
• informacje na temat wdrożenia i utrzymania — wskazówki dotyczące aktualizacji, kopii zapasowych, monitorowania wydajności.

Dokumentacja prostych aplikacji webowych bywa krótka, natomiast w przypadku bardziej zaawansowanych platform i narzędzi często rozrasta się do sporych rozmiarów.

Jak stworzyć dobrą dokumentację techniczną aplikacji?

Nie ma jednego uniwersalnego wzorca dokumentacji technicznej aplikacji webowej. W każdym przypadku może ona wyglądać nieco inaczej, na przykład w zakresie układu treści. Jest jednak kilka dobrych praktyk, które warto uwzględnić. Dzięki temu dokument będzie czytelny i użyteczny dla odbiorców.

Przede wszystkim trzeba pamiętać, że nie pisze się dokumentacji aplikacji webowej dla siebie, a dla innych deweloperów, testerów i użytkowników końcowych. Powinna ona być jasna, przejrzysta i zrozumiała. Należy więc unikać zbędnych, nadmiernie kwiecistych opisów, a także wykorzystywania własnych zwrotów i pojęć, które mogą nie być oczywiste dla czytelników. Zamiast tego lepiej skupić się na prostolinijnym, konkretnym przekazie, opartym na powszechnie uznanej nomenklaturze.

Co jeszcze jest istotne? Dokumentacja techniczna aplikacji powinna być łatwa w nawigacji. W praktyce oznacza to, że warto zadbać o logiczny i szczegółowy podział kolejnych elementów dokumentu. Tak, aby całość nie była jednym wielkim nieuporządkowanym ciągiem myśli. Pomocne będzie zamieszczenie na starcie spisu treści, który pozwoli szybko zlokalizować i przenieść się do aspektu, który interesuje danego czytelnika.

Zgromadzone w przygotowanych materiałach informacje powinny być możliwie jak najłatwiejsze do faktycznego wykorzystania. Warto więc rozważyć zamieszczanie w treści kawałków kodu, przykładowego sposobu wdrożenia opisywanych rozwiązań i różnego rodzaju praktycznych wskazówek.

Dokumentacja techniczna aplikacji — przykład

Dokumentacja techniczna aplikacji webowej wymaga uwzględnienia indywidualnej specyfiki oprogramowania… co nie znaczy, że nie można przynajmniej częściowo inspirować się istniejącymi rozwiązaniami. Jest wiele aplikacji internetowych, które mają świetnie wykonaną dokumentację, która może posłużyć jako cenne źródło informacji.

Jednym z przykładów dokumentacji technicznej aplikacji, która może posłużyć za wzór do naśladowania, jest GitHub. Nic dziwnego, biorąc pod uwagę, że korzystają z niej przede wszystkim profesjonaliści z branży IT i amatorzy zainteresowani tą tematyką. 

Warto zajrzeć do dokumentacji aplikacji webowej Slacka, czyli popularnego narzędzia do komunikacji zespołowej. Na wysokim poziomie stoją też materiały przygotowywane przez Google dla wszystkich usług tego amerykańskiego giganta, takich jak Google Docs, Drive, Home czy Cloud. 

Co łączy wszystkie wskazane przypadki? Wykorzystywanie omówionych wcześniej dobrych praktyk, czyli przede wszystkim: zastosowanie czytelnej struktury, stawianie na konkrety i jasny przekaz, a także dołączanie do swojej dokumentacji przykładów i fragmentów kodu. Jeśli dopiero uczysz się, czym jest aplikacja webowa i dokumentacja techniczna aplikacji jest dla Ciebie czymś zupełnie nowym, warto przynajmniej pobieżnie zapoznać się z wymienionymi materiałami. Pomogą zacząć się z nią oswajać, bez wpajania błędnych wzorców. Krótko mówiąc, będą dobrym wstępem do tematu!